Perfectionisme: een vloek of zegen?
Tijdens mijn lessen vraag ik regelmatig aan cursisten: “wie van jullie ziet zichzelf als een perfectionist?’’. Doorgaans steekt hierna zo’n derde van de groep zonder aarzeling hun hand op. Groot gelach, maar bovenal verwarring, klinkt als ik vervolgens zeg: “Hopelijk na deze opleiding niet meer.’’ Als ex-perfectionist geef ik via deze blog duidelijkheid over wat perfectionisme is, hoe men dit ontwikkelt en in stand houdt, maar ook hoe je er vanaf kunt komen.
Wat is perfectionisme en hoe ontwikkel je dit?
Perfectionisme is het idee dat je zoveel mogelijk dingen zo perfect mogelijk moet doen. Dit brengt al direct enkele beperkingen met zich mee; om te leren, moet je falen (en feedback van anderen ontvangen). Dat houdt in dat je vaak meer leert van het maken van de fout, dan te blijven zoeken voor mogelijke fouten. De tijd die je hieraan kwijt bent, staat vaak niet in verhouding met wat het je oplevert, plus je had in deze tijd nog meer fouten kunnen maken (= meer geleerd hebben) en meerdere taken volbracht hebben.
Ondanks dat perfectionisme enkele voordelen heeft, zijn er veel meer nadelen. Een perfectionist denkt vaak in alles-of-niets-scenario’s, waarbij resultaten of 1) als perfect ervaren worden; 2) voelen alsof je tekort bent geschoten; of 3) taken überhaupt niet worden afgemaakt. Het komt meestal voort uit angst, zinloze aannames en onredelijke standaarden, welke tevens de eigenschap perfectionisme in stand houden. Perfectie bestaat niet, dus perfectionisme zal op de lange termijn altijd resulteren in teleurstelling.
Hoe kom ik van mijn perfectionisme af?
Ben jij een perfectionist? Stel jezelf dan eerst de volgende vragen:
1) Naar wiens liefde, goedkeuring en/of erkenning streefde je in je jeugd het meest: van je vader of je moeder? Indien niet van toepassing: van wie dan?
2) Wat moest je doen om deze te krijgen van deze persoon? Wie moest je van hem/haar zijn of wat moest je hiervoor doen (of juist níet doen)?
3) Als je – van buitenaf, geheel verwijtloos – zou moeten oordelen, waarom hij/zij vond dat je zo moest zijn en/of je zo moest gedragen, wat voor goede redenen zou je kunnen bedenken? Ook als het averechts heeft gewerkt! Wat was/waren de mogelijke (goede) intentie(s)?
De meeste ouders hopen dat hun kinderen het uiteindelijk beter doen dan zijzelf en van hun fouten leren. Stel dat een ouder denkt dat hijzelf/zijzelf een grote fout heeft gemaakt in zijn/haar leven: wat geeft deze persoon de zoon/dochter mee? Maar nog belangrijker: hoe komt deze informatie binnen? Iedereen maakt fouten, ook in verbale en non-verbale communicatie. Probeer te ontdekken wat de échte boodschap was/is en hoe dit je toekomstige denkwijze en gedrag gaat veranderen ten opzichte van hoe jij vanuit je verleden geconditioneerd bent.
Hieronder vind je een aantal praktische tips om van jezelf te verlossen van je perfectionisme.
1) Neem controle over je kritische zelf
Om je perfectionisme de baas te zijn, zul je allereerst controle moeten krijgen over je innerlijke criticus. Je kent ‘m wel, dat stemmetje in je hoofd dat je eraan herinnert dat je het gewoon niet goed genoeg doet, of zegt dat je iets niet kunt. Het stemmetje dat je het gevoel geeft dat je – wanneer je een fout maakt – ondermaats gepresteerd hebt: een zeer effectieve methode om je zelfvertrouwen de grond in te boren. Dit met als resultaat een angst omtrent falen, kritiek of afwijzing, en hiermee één van de redenen waarom je neigt naar perfectionistisch gedrag.
2) Ontwikkel eigen standaarden en verwachtingen
Onrealistische verwachtingen en hoge standaarden worden vaak bepaald door mensen om ons heen, of door onszelf om een poging te doen om een bepaalde goedkeuring van anderen te ontvangen. Dat betekent niet dat je geen hoge standaarden mag of moet hebben, sterker nog; wanneer je streeft voor excellentie in welk onderdeel dan ook, dien je hogere standaarden te hebben dan de gemiddelde persoon. Dit is zeer goed, totdat het daadwerkelijk onrealistisch wordt om deze vol te houden en het gebrek aan resultaat invloed op je zelfvertrouwen gaat hebben. Het is noodzakelijk om doelstellingen voor jezelf te baseren op je eigen verwachtingen en standaarden, zonder dat je het doet voor de goedkeuring of statuserkenning van anderen.
3) Analyseer hoeveel energie/tijd/geld het kost en daartegenover oplevert
Op het moment dat je een taak uitvoert (bijvoorbeeld studeren voor een opleiding), dan heb je hierbij een bepaald doel. Wat is dit doel en waarom heb je dit doel? En wat moet je minimaal doen om dit doel te bereiken? Diverse onderzoeken laten zien dat ondernemers die vroeger grotendeels zesjes en zevens haalden, vele malen succesvoller zijn op zakelijk gebied dan degenen met negens en tienen. Waarom? Zij zijn vaker in staat de zin van de onzin te scheiden, namelijk; “Wat levert dit mij op?’’. De tijd die een perfectionist investeert in het eindeloos herhalen van een bepaalde taak om het resultaat te blijven verbeteren, kan iemand die dit niet heeft, besteden aan andere taken. Hierdoor krijgen zij vaak veel meer gedaan. Daarnaast durven zij vaker risico te nemen en dus fouten te maken.
4) Kijk naar het grotere geheel en concentreer je op hetgeen waar jij waarde aan hecht
Waarom doe je wat je doet? En denk dan niet aan het oppervlakkige motief, maar aan het grotere plaatje. Stel dat je zo veel mogelijk mensen wilt helpen met jouw expertise, dan zul je je perfectionisme los moeten laten en durven te falen. Een opdrachtgever betaalt een perfectionist maar al te graag een vast bedrag per opdracht, maar geen bedrag per uur. Deze persoon stopt er vaak namelijk onnodig veel tijd in. Hierdoor verdient de perfectionist op opdrachtbasis een lager bedrag per uur, terwijl geld een middel is om meer mensen te kunnen helpen. Denk aan het grotere doel en hoe je hier zo efficiënt mogelijk naartoe kunt werken: wat is het minimale wat je moet doen en hoe kun jij je uiteindelijk toch onderscheiden in het leveren van kwaliteit?
5) Verander je perspectief
Wat velen niet willen horen, is dat alles vergankelijk is. Sinds onze geboorte zijn we terminaal, hoe hard je hier ook tegen vecht. Eigenlijk is het zeer ironisch dat alle angsten die wij ervaren gaan omtrent de perceptie van verlies, terwijl we uiteindelijk - hoe dan ook - alles zullen verliezen. We willen de regie over ons leven, maar zullen die nooit hebben. Waar maken we ons dan druk om? En waarom zou je faalangst (als gevolg van perfectionisme) je laten tegenhouden richting je grootste doelen? Spreek eens met mensen met een leeftijd van 90+ jaar, dan zie je grotendeels dankbaarheid en acceptatie, ondanks de omstandigheden. En bij degenen die ergens spijt van hebben, betreft dit vaak iets dat zij níet gedaan hebben en niet iets wat ze geprobeerd hebben en in gefaald hebben. Probeer en faal, maar beter falen dan nooit proberen.
--
Over Roy
Roy is eigenaar van Create Yourself, waarbij hij o.a. werkzaam is als Personal Trainer. Daarnaast werkt hij als fysiotherapeut en heeft hij diverse AALO-opleidingen gevolgd. Momenteel volgt hij een universitaire masteropleiding ´Strength and Conditioning (MSc)’ in Londen. Om zijn klanten/atleten beter te kunnen begeleiden in het creëren van een specifiek fysiek, heeft hij zelf jarenlang aan wedstrijdbodybuilding gedaan. Dit onder het mom van het concept: ‘Practice what you preach!’.
Als AALO Master Trainer geeft Roy hoofdzakelijk opleidingen binnen de AALO Fitness Academie. Klik hier om Roy te volgen via Instagram!
Lees ook deze blog van Roy: Als je gelooft dat je iets echt kunt bereiken, dan lukt het ook.
